Nuk mungojnë shpresat në lidhje me atë që inteligjenca artificiale mund të bëjë për produktivitetin dhe rritjen ekonomike në të ardhmen. Por duhet të kemi parasysh se politikat tona kanë rezultuar shumë jofunksionale dhe shumë të gabuara për të menaxhuar qoftë edhe kërcënimet më të dukshme për të ardhmen tonë.
Që nga kthimi nga takimi i Forumit Ekonomik Botëror të këtij viti në Davos, jam pyetur vazhdimisht për mendimet e mia. Ndër çështjet më të diskutuara këtë vit ishte inteligjenca artificiale – veçanërisht AI gjeneruese (“GenAI”). Me miratimin e fundit të modeleve të mëdha gjuhësore (si ai që fuqizon ChatGPT), ka shumë shpresë – dhe bujë – për atë që mund të bëjë AI për produktivitetin dhe rritjen ekonomike në të ardhmen.
Për të adresuar këtë çështje, duhet të kemi parasysh se bota jonë dominohet shumë më tepër nga marrëzia njerëzore sesa nga AI. Përhapja e megakërcënimeve – secili një element në “polikrizën” më të gjerë – konfirmon se politika jonë është shumë jofunksionale dhe politikat tona shumë të gabuara, për të adresuar edhe rreziqet më serioze dhe më të dukshme për të ardhmen tonë. Këtu përfshihen ndryshimet klimatike, të cilat do të kenë kosto të mëdha ekonomike; shtetet e dështuara, të cilët do t’i bëjnë valët e refugjatëve klimatikë edhe më të mëdha; dhe pandemitë e përsëritura, virulente që mund të jenë edhe më të dëmshme ekonomikisht se COVID-19.
Për t’i përkeqësuar edhe më shumë gjërat, rivalitetet e rrezikshme gjeopolitike po evoluojnë në luftëra të reja të ftohta – të tilla si midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës – dhe në luftëra të nxehta potencialisht shpërthyese, si ato në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme. Në mbarë botën, rritja e të ardhurave dhe pabarazia e pasurisë, pjesërisht e nxitur nga hiper-globalizimi dhe teknologjitë për kursim në punë, kanë shkaktuar një reagim kundër demokracisë liberale, duke krijuar mundësi për lëvizje politike populiste, autokratike dhe të dhunshme.
Nivelet e paqëndrueshme të borxhit privat dhe publik kërcënojnë të përshpejtojnë borxhin dhe krizat financiare dhe ne mund të shohim ende një rikthim të inflacionit dhe goditje stagflacioniste negative të ofertës agregate. Tendenca më e gjerë globalisht është drejt proteksionizmit, de-globalizimit, de-bashkimit dhe de-dollarizimit.
Për më tepër, të njëjtat teknologji të reja të guximshme AI që mund të kontribuojnë në rritjen dhe mirëqenien njerëzore kanë gjithashtu një potencial të madh shkatërrues. Ato tashmë po përdoren për të nxitur dezinformimin, falsifikimin e madh dhe manipulimin e zgjedhjeve në hiperdrive, si dhe për të rritur frikën për papunësi të përhershme teknologjike dhe pabarazi edhe më të madhe. Shtimi i përdorimit të armëve autonome dhe lufta kibernetike e shtuar nga AI është po aq ogurzezë.
Të verbuar nga inteligjenca artificiale, të pranishmit në Davos nuk u fokusuan në shumicën e këtyre megakërcënimeve. Kjo nuk ishte ndonjë befasi. Zeitgeist i WEF-it është, në përvojën time, një kundër-tregues se ku po shkon bota në të vërtetë. Politikëbërësit dhe liderët e biznesit janë aty për të reklamuar librat e tyre dhe për të thënë fjalë të kota. Ata përfaqësojnë mençurinë konvencionale, e cila shpesh bazohet në një vizion retrospektivë e zhvillimeve globale dhe makroekonomike.
Prandaj, kur paralajmërova, në mbledhjen e WEF-it të vitit 2006, se një krizë globale financiare po afronte, në formë dënimi më përjashtuan. Dhe kur parashikova, në vitin 2007, se shumë vende anëtare të eurozonës do të përballeshin së shpejti me probleme të borxhit sovran, u kanosa verbalisht nga ministri i financave i Italisë. Në vitin 2016, kur të gjithë më pyetën nëse rënia e bursës kineze paralajmëronte një ulje të vështirë që do të shkaktonte një përsëritje të krizës financiare globale, unë argumentova – me të drejtë – se Kina do të kishte një ulje të vështirë, por të menaxhuar. Midis vitit 2019 dhe 2021, tema në modë në Davos ishte flluska e kriptove që plasi duke filluar nga viti 2022. Më pas fokusi u zhvendos te hidrogjeni i pastër dhe i gjelbër, një tjetër modë që tashmë po venitet.
Kur vjen fjala te AI, ka një shans shumë të mirë që teknologjia të ndryshojë vërtet botën në dekadat e ardhshme. Por fokusi i WEF-it te GenAI tashmë duket i gabuar, duke pasur parasysh se teknologjitë dhe industritë e AI të së ardhmes do të shkojnë shumë përtej këtyre modeleve. Merrni, për shembull, revolucionin e vazhdueshëm në robotikë dhe automatizim, i cili së shpejti do të çojë në zhvillimin e robotëve me veçori të ngjashme me njeriun, të cilët mund të mësojnë dhe të kryejnë shumë detyra siç bëjmë ne. Ose imagjinoni se çfarë do të bëjë AI për bioteknologjinë, mjekësinë dhe në fund për shëndetin dhe jetëgjatësinë e njerëzve. Jo më pak intriguese janë zhvillimet në llogaritjen kuantike, të cilat përfundimisht do të bashkohen me AI-n për të prodhuar aplikacione të avancuara kriptografie dhe sigurie kibernetike.
E njëjta perspektivë afatgjatë duhet të zbatohet edhe për debatet për klimën. Po bëhet gjithnjë e më e mundshme që problemi të mos zgjidhet me energjinë e rinovueshme – e cila po rritet shumë ngadalë për të bërë ndryshime të rëndësishme – ose teknologji të shtrenjta dhe hidrogjeni i gjelbër. Në vend të kësaj, mund të shohim një revolucion të energjisë së shkrirjes, me kusht që një reaktor komercial të mund të ndërtohet në 15 vitet e ardhshme. Ky burim i bollshëm energjie të lirë dhe të pastër, i kombinuar me shkripëzimin e lirë dhe agroteknologjinë, do të na mundësonte të ushqenim dhjetë miliardë njerëz që do të jetojnë në planet deri në fund të këtij shekulli.
Në mënyrë të ngjashme, revolucioni në shërbimet financiare nuk do të përqendrohet në blockchains ose kriptomonedha. AI tashmë po përmirëson sistemet e pagesave, dhënien e huadhënieve dhe alokimin e kredive dhe menaxhimin e aseteve. Shkenca e materialeve do të çojë në një revolucion në komponentët e rinj, prodhimin e printimit 3D, nanoteknologjitë dhe biologjinë sintetike. Eksplorimi dhe shfrytëzimi i hapësirës do të na ndihmojë të shpëtojmë planetin dhe të gjejmë mënyra për të krijuar mënyra të jetesës jashtëplanetare.
Këto dhe shumë teknologji të tjera mund të ndryshojnë botën për mirë, por vetëm nëse ne mund të menaxhojmë efektet e tyre anësore negative dhe vetëm nëse ato përdoren për të zgjidhur të gjitha megakërcënimet me të cilat përballemi. Shpresojmë që një ditë inteligjenca artificiale do ta kapërcejë marrëzinë njerëzore. Por ajo s’do ta ketë kurrë këtë mundësi, nëse ne fillimisht shkatërrojmë veten./Reporter/
b.m/dita