Dënimi i një 94 vjeçari… A do të presë Shqipëria 74 vite për ndëshkimin?

Nga Bedri Islami

Botuar në DITA

Disa kohë më parë, pas disa vitesh nën një proçes hetimor, gjykata e një qyteti të vogël në afërsi të Shtutgartit, Lüneberg quhet, dha një vendim, i cili për nga rëndësia ka hapur  rrugën e një precedenti të padëgjuar më parë: kryetari i gjykatës së këtij qyteti, Franz Kompisch, dënoi me katër vite burg 94 vjeçarin Oskar Gröning, plot 74 vite pasi kishte ndodhur ngjarja.

Oskar Gröning, një ish oficer nazist, 74 vite më parë kishte qenë njëri ndër 5.500 oficerët nazistë në kampin famëkeq të Auschwitz-it. Por, ndryshe nga shumë të tjerë, kolegë të tij, bisha të egërsuara, ai kishte pasur një detyrë më “delikate”.

Ai kishte qenë llogaritari i kampit, njeriu që kishte mbajtur shënim floririn dhe vlerat e tjera të çmuara që kishin hyrë në këtë kamp sëbashku me israelitët hungarezë, 300 mijë nga të cilët gjetën vdekjen. Duke qenë një i ri i diplomuar në fushën bankare, ai kishte shfaqur dëshirën për të qenë në front, pasi, si do të thonte vetë në burg, “doja të isha pjesë e fitores”.

E kishin dërguar pikërisht në këtë kamp, ku gjithë ditën e gjithë natën bënte llogaritë e floririt të grumbulluar.  Pedant si të gjithë gjermanët, mbushte fletoret e llogarisë dhe organizonte dërgesën në një adresë të caktuar. Për dy vite me rradhë nuk kishte takuar përsonalisht thuajse asnjë të burgosur, asnjë të internuar, nuk kishte qenë në vrasjen e tyre, nuk kishte parë nga dilnin tymrat e krematoriumeve, megjithëse e kishte ditur krejt mirë se çfarë po ndodhte. Një i ri nazist, i cili pas luftës ishte i burgosur për pak kohë në një kamp anglez. dhe që, krejt papritmas, pas një dokumentari, ishte ribërë objekt i ndjekjes penale. .

Prokuroria e qytetit të Frankfurtit, në vitin 1985 do e mbyllte çështjen e tij, për mungesë provash dhe largësi kohore, por një dënim i vitit 2011, i një tjetri nazist, tashmë në kampin e përqëndrimit Sobibor, i quajtur John Demjanuk, rihapi jo vetëm çështjen e llogaritarit nazist, por edhe të shumë të tjerëve, të cilët, edhe pse nuk kishin vrarë, kishin qenë pjesë e strukturës që kishte vrarë, ndaj u akuzuan si njerëz që kishin dijeni për ngjarjen, dhe, për shkak të masakrës së pashoqe, ishin edhe pjesë të saj.,

Një dënim pas 74 viteve ishte diçka e padëgjuar. I vetmi që dëgjoi vendimin e gjykatës i ulur ishte i akuzuari, pasi mosha e thyer dhe rëndimet trupore nuk e lejonin të qëndronte në këmbë. Megjithatë,  kjo, dhe fakti se nuk kishte vrarë askënd me dorën e tij, nuk i hoqën akuzën dhe dënimin , pasi, edhe si llogaritar, ai kishte qenë pjesë e vrasjeve.

Kur po dilja nga salla e gjykimit, në të cilën, thënë të drejtën, u ndodha rastësisht, mendimi i parë ishte tek fakti se një krim i pandëshkuar, mbetet gjithnjë një krim i hapur. Sado kohë që të ketë shkuar. Koha, thonë shëron plagët, por nuk shëron krimin. Ai mbetet. Në një shtet ku ligji është themel jetësor, edhe pse distanca kohore është e papërballueshme për mendimin, ndëshkimi është pjesë e së vërtetës historike.

Mendimi im i dytë ishte vendi im: një vend, i cili kaloi marramendshëm shpejt nga ndëshkimi absurd tek pandëshkueshmëria absurde.

Abuzimi me jetën e të burgosurëve apo në kampet e përqëndrimit jo rrallë herë ka qenë i tmershëm. Komunizmi ngushtoi hapësirën e jetës, duke krijuar frikën, gjymtimin dhe shestimin rrënjësor. Prokurorë, gjykatës, hetues, dëshmitarë të rremë, krijues dosjesh të frikshme, harbutë, që shkonin deri në skajmëri, befas, pas ndryshimeve pluraliste, u lanë në harresën e viteve, ose, nëse u shfaqën si “besnikë” të opozitës që po vinte pardesy bardhë, u afruan për të qenë përsëri të njëjtët.

Asnjëri prej tyre, edhe kur kishin qenë rastet ekstreme, nuk u gjykua, nuk u ndalua, nuk u dënua. Ata kishin qenë, në një masë të madhe, pjesë e krimit.

Kur kam ndjekur gjyqin e Rustem Tabakut, Enver Bicakanit dhe të njerëzve rreth tij, gjyqi i fundit politik në Shkodër, në të cilin u dhanë vendime me vdekje nga gjykatësi R. Gj., jam habitur se si mund të ndodhë kjo; aq më tepër kur asnjëri prej tyre nuk përbënte rrezikshmëri në të ardhmen. Një grup që kishte fantazuar në bisedat e tyre se si mbrohet Komiteti Qendror, disa nga të cilët punonin kaldaistë e të tjerë ushtarakë, që e njihnin njëri tjetrin vetëm në sallën e gjyqit, mbështeteshin pas murit , pas një vendimi absurd, nga një gjykatës që më pas do të bëhej njëri nga figurat kryesore të gjyqësisë shqiptare.

Asnjëri prej atyre që u bënë pjesë e këtij gjyqi, as dëshmitarët e rremë, as hetuesit, as trupa gjyqësore, askush, asnjë ditë, nuk ka thënë të paktën, “na falni”, në mos tjetër për të lehtësuar plagët e tyre. Apo për t’i ardhur në ndihmë asaj nëne labe, më dukej me mbiemrin Mërtiri, e cila, kur dëgjonte gjithë akuzën monstruoze, mohonte birin e saj, i cili, sipas gjykatësit, kishte shkelur mbi gjakun e dëshmorëve që kishte dhënë fisi i tij.

Por ky është një rast, i cili nuk përbën asnjë përjashtim nga ajo që ka shkuar. Secili mund të sjellë shembuj të illë, ashtu si mund të sjellë edhe shembuj të një dënimi të merituar, sidomos të një tarafi udbash e grekoman, të cilët ishin bërë pjesë e agjenturave antishqiptare, jo sepse luftonin komunizmin e Enver Hoxhën, por sepse e urrenin Shqipërinë. Shembulli më i saktë është ai i Kapllan Resulit, i cili pas burgut, ku nuk kishte qenë krejtësisht pa të drejtë, do të bëhej njëri nga zërat më ultimativë kundër Shqipërisë.

Befas, sikur të kishte droje nga ndëshkimi, klasa e re politike, sidomos ajo e ardhur me urdhër në politikë ose si fragmente të strukturave të sipërme, ndëshkimin e hoqën nga jeta e përditshme.

Shkrova më sipër se u dënua një llogaritar në një kamp përqëndrimi nazist, ku kishin qenë edhe 5 mijë e 500 oficerë të tjerë nazistë. Askush nuk e mori në mbrojtje, sepse krimi kishte qenë rëndesë dhe vazhdon të mbetet rëndesë mbi vetdijen e kombit gjerman.

Qindra mijra vetë do të kalonin nëpër këtë kamp shfarosës dhe ajo strukturë e stërmadhe naziste ishte si një qeveri në vete. Dhe, nëse e pranojmë si një qeveri në vete, llogaritari i sapo dënuar, ishte si një ministër finance në këtë qeveri. Nuk kishte vrarë, nuk kishte ndëshkuar, e bile as nuk kishte vjedhur një flori të vetëm.

Mirëpo, për fat të keq, ne kemi ministra finance që i kanë synuar t’i bëjnë gjëmën këtij vendi dhe të cilët, krejt qetësisht, kanë larë duart nga Pons Pilati. Njëri prej tyre, pasi u anatemua nga opozita e kohës, tani qeveria e sotme, u dërgua në Bankën Kombëtare. Tjetri, pasi u provua disa herë si ministër apo në drejtori të rëndësishme, u bë numri dy i qeverisë, dhe, befas, një ditë, kur të gjithë prisnin ndalimin e tij, u largua jashtë Shqipërisë, si të ishte në një guidë turistike.

Çdo krahasim çalon, thonë gjermanët, çalon edhe krahasimi im mes një llogaritari nazist dhe një ministri finnacash; por nuk çalon fakti se pas gjithë asaj zallamahie që ka ndodhur në Shqipëri, në këto 33 vite rrëmuijë dhe pluralizëm, askush nuk është ndëshkuar me standard drejtësie serioze.

Të marrim një vit që është i pazakontë në jetën politike, financiare e shoqërore të vendit: vitin 1997. Në disa muaj, pas vendimit të çmendur të ish Presidentit të kohës, për armatimin e militantëve dhe përplasjet e bandave, në Shqipëri do të ketë më shumë se 3.500 të vdekur. Vetëm në harkun kohor të 6 muajve të parë janë vrarë me armë zjarri 1520 shqiptarë. Tragjedia vazhdon. Askush nuk përgjigjet.

Nganjëherë, vrasja nga dhuna e rrugës është më e dhimbshme nga diktatura politike, pasi nuk bart asnjë ide, asnjë mision e përkushtim. Shkaku fillestar ishte shembja e piramidave. Ne kishim në Shqipëri një strukturë të tërë financiare, të cilët e soditën këtë katrahurë, u bënë pjesë e saj, e nxitën, rrahën gjoksin, dhe kur po shembej gjithçka, e mësuan një grua të shkretë të thonte se kam qenë firmë piramidë, kur deri atëherë as nuk e dinte se çfarë ishin piramidat.

Askush nuk u dënua, përkundrazi, të atëhershmit, kur rierdhën në pushtet berishistët si klan politik, familjar e mafioz, u bënë rishtas ministra, drejtorë, shefa të SHIK-ut etj.

A është dënjuar njeri për vrasjen barbare të vllezërve Sejko? Admiralit të famshëm të Flotës sonë Detare? Askush! Në të njëjtin vend është mbytur me gurë një shqiptar i mirë, Remzi Hoxha. A është dënuar njeri? Askush! Përkundrazi! Ashtu si u shpërblye kasapi i Sigurimit të Shtetit, Nevzat Haznedari duke u bërë gjeneral; ashtu u shpërblye edhe Sefgjini, që, nga shef i SHIK-ut, u bë drejtor i rëndësishëm, edhe kur ishte në ndjekje penale!

Si shkrova më sipër, prokuroria qendrore e Frakfurtit, për mungesë provash, mbylli çështjen e llogaritarit të Auschwitzit. Disa dosje të tjera u mbyllën thjeshtë për proçedurë. U kaloi afati i hetimit, ndryshuan strukturat, etj. Një preçedent i ri, krijuar në një gjykatë tjetër, rihapi çështjen, e ktheu atë në kohë, e aktualizoi.

Ne kemi në Shqipëri disa çështje të bujshme, të cilat janë mbyllur me proçedurë, shpesh herë sipas një loje politike të trekëndshit pushtet- prokurori- gjykatë. Si ndodhi në rastin e Rrugës së Kombit. Një proçedurë zhduku krimin e humbjes së mbi 220 milionë eurove. Një hapësirë kohore mbylli grushtin e shtetit të shtatorit, edhe për grusht-shtetasit edhe për burrat e shtetit që dezertuan.

Askush, veç medias, nuk e lidhi Gërdecin me Berishën e vockël, megjithëse të gjithë e dinin. Pak kush sot beson se rasti i Olldashit ishte një aksident i rastit, ashtu si pak kush beson se Trebicka shkoi nga kjo jetë se i rrëshqitën gomat e makinës super të siguruar. Nuk të beson njeri nëse mendon të besosh se largimi i Ahmetit nuk ishte paralajmërim i strukturave që e hetonin atë.

Ne kemi ish kryeministra të zënë me bllok në duar, duke bërë akte të rënda korrupsionit, që e kanë mbyllur dosjet e tyre për shkak të tik takeve të sahatit; kemi një grup njerëzish që, pas pluralizmit janë mburrur se kanë vrarë e djegur mësues dhe shkolla, e janë dekoruar. Askush nuk është dënuar!

Pas precedentit të ndodhur në gjykatës e Mynihut, shumë raste të tjera, të mbyllura më parë, janë rihapur.

SPAK është institucioni ndaj të cilit njerëzit duan të besojnë ndryshimin. SPAK nuk është sasi, është përndjekje e majave të larta të krimit të organizuar, korrupsionit, akteve makabre, që në fakt janë edhe antikombëtare.

Mosndëshkimi nuk bëhet sepse dikush kërkon domosdo një të dënuar nga pala opozitare ose nga ana e pushtetit. Pushteti alternohet. Në pragjet e alternimit hidhen në tregun mediatik aq shumë denoncime e akuza, sa që do të duheshin të gjitha gjykatat e Europës për t’i zgjidhur. Më pas, si në një ëndërr të keqe, çdo gjë bie në qetësi, gjithçka harrohet, për të pasur një rizgjim në një fushatë të ardhshme dhe një gjumë pas saj.

Nuk e di nëse mes dy forcave kryesore politike ka ose jo një marrëveshje të tillë, që shumë lehtë mund të përmblidhet në një tog fjalësh: mos më dëno, nuk të dënoj. Por njerëzit këtë qeveri e besuan tri herë edhe për ndëshkimin e krimit.

Nuk është mirë të harrohet. Njerëzit nuk kanë kohë të presin 74 vite për të parë një ish kryeministër apo ministër të ndëshkuar për gjëmën që i kanë bërë këtij vendi. Kuhdo qofshin ato. Nga cilado anë!

Dhe, jo më pak e rëndësishme, asnjë shef i madh nuk mund të lajë duart , duke thënë se është vetë i pafaj, edhe pse vartësi i tij është i zhytur deri në grykë në krimin ekonomik e financiar, thellësisht i korruptuar. Krimi ka përgjegjësinë përsonale, por bart edhe të drejtuesit që i ka besuar. Në fund të fundit, edhe për mos kontrollin e ushtruar dhe begatinë e afruar.

Rrugë tjetër nuk ka ndaj së drejtës. Tjetra, ajo e deritashmja, të çon edhe më tej në humnerë.