Sulmi në spitalin në Gaza u dënua ashpër në mbarë botën, pasi spitalet, sipas parimeve të së drejtës ndërkombëtare humanitare, janë vende të shenjta dhe sulmet ndaj tyre konsiderohen krime lufte.
Por çfarë është konkretisht e drejta ndërkombëtare humanitare?
E drejta ndërkombëtare humanitare është një grup rregullash që synojnë, për arsye humanitare, të kufizojnë efektet e konflikteve të armatosura. Ky ligj mbron personat që nuk janë pjesëmarrës në armiqësi dhe kufizon mjetet dhe metodat e luftës. E drejta ndërkombëtare humanitare njihet edhe si ligji i luftës ose ligji i konfliktit të armatosur dhe rregullon marrëdhëniet ndërmjet shteteve.
Ku e ka origjinën?
E drejta ndërkombëtare humanitare është e rrënjosur në rregullat e qytetërimeve dhe feve të lashta. Lufta ka qenë gjithmonë subjekt i disa parimeve dhe zakoneve. Kodifikimi universal i së drejtës ndërkombëtare humanitare filloi në shekullin e XIX. Që atëherë, shtetet kanë rënë dakord për një sërë rregullash praktike, të bazuara në përvojën e hidhur të luftës moderne.
Kur zbatohet?
Kjo e drejtë zbatohet vetëm për konfliktet e armatosura; ai nuk mbulon tensionet ose shqetësimet e brendshme të shtetit. Ligji zbatohet vetëm pasi të ketë filluar një konflikt dhe pastaj në mënyrë të barabartë për të gjitha palët, pavarësisht se kush e filloi luftimin. E drejta ndërkombëtare humanitare bën dallimin ndërmjet konflikteve të armatosura ndërkombëtare dhe jondërkombëtare. Konfliktet e armatosura ndërkombëtare janë ato në të cilat përfshihen të paktën dy shtete.
Është e rëndësishme të bëhet dallimi ndërmjet ligjit ndërkombëtar humanitar dhe ligjit të të drejtave të njeriut. Ndonëse disa nga rregullat e tyre janë të ngjashme, këto dy organe të ligjit janë zhvilluar veçmas dhe janë të përfshira në traktate të ndryshme. Në veçanti, ligji për të drejtat e njeriut, ndryshe nga ligji ndërkombëtar humanitar, zbatohet në kohë paqeje dhe shumë nga dispozitat e tij mund të pezullohen gjatë një konflikti të armatosur.
Çfarë mbulon?
E drejta ndërkombëtare humanitare mbulon dy fusha: mbrojtjen e atyre që nuk janë ose nuk marrin më pjesë në luftime; kufizimet në mjetet e luftës, në veçanti armët dhe metodat e luftës, siç janë taktikat ushtarake.
Çfarë është “mbrojtja”?
Ligji mbron ata që nuk marrin pjesë në luftime, siç janë civilët dhe personeli mjekësor dhe fetar. Ai mbron gjithashtu ata që kanë ndaluar pjesëmarrjen në luftë, si luftëtarët e plagosur, të mbyturit në anije dhe të sëmurët, si dhe të burgosurit e luftës. Këto kategori personash kanë të drejtë për respekt për jetën e tyre dhe për integritetin fizik dhe mendor. Ata duhet të mbrohen dhe trajtohen në mënyrë njerëzore në të gjitha rrethanat, pa dallime. Më konkretisht: është e ndaluar vrasja ose plagosja e një armiku që dorëzohet ose nuk është në gjendje të luftojë; të sëmurëve dhe të plagosurve duhet t’u ofrohet kujdes nga partia në pushtetin e së cilës gjenden. Personeli mjekësor, furnizimet, spitalet dhe ambulancat duhet të mbrohen të gjithë.
Ekzistojnë gjithashtu rregulla të hollësishme që rregullojnë kushtet e paraburgimit për robërit e luftës dhe mënyrën se si duhet të trajtohen civilët kur janë nën autoritetin e një fuqie armike. Kjo përfshin sigurimin e ushqimit, strehimit dhe kujdesit mjekësor dhe të drejtën për të shkëmbyer mesazhe me familjet e tyre. Ligji përcakton një numër simbolesh qartësisht të dallueshme që mund të përdoren për të identifikuar njerëzit, vendet dhe objektet e mbrojtura. Emblemat kryesore janë kryqi i kuq, gjysmëhëna e kuqe dhe simbolet që identifikojnë pasurinë kulturore dhe objektet e mbrojtjes civile.
Çfarë kufizimesh ka për armët dhe taktikat?
E drejta ndërkombëtare humanitare ndalon të gjitha mjetet dhe metodat e luftës të cilat:
– nuk bëjnë dallimin ndërmjet atyre që marrin pjesë në luftime dhe atyre, si civilët, të cilët nuk janë; qëllimi është mbrojtja e popullatës dhe pronës civile.
– shkaktojnë lëndime të tepërta ose vuajtje të panevojshme.
– shkaktojnë dëme të rënda ose afatgjatë në mjedis.
Prandaj, ligji humanitar ka ndaluar përdorimin e shumë armëve, duke përfshirë plumbat shpërthyes, armët kimike dhe biologjike, armët lazer verbuese dhe minat kundër personelit.
A respektohet realisht e drejta ndërkombëtare humanitare?
Për fat të keq, ka shembuj të panumërt të shkeljes së ligjit ndërkombëtar humanitar. Gjithnjë e më shumë, viktimat e luftës janë civilët. Megjithatë, ka raste të rëndësishme ku e drejta ndërkombëtare humanitare ka bërë një ndryshim në mbrojtjen e civilëve, të burgosurve, të sëmurëve dhe të plagosurve dhe në kufizimin e përdorimit të armëve barbare. Duke qenë se ky trup ligjor zbatohet në kohë dhune ekstreme, zbatimi i ligjit do të jetë gjithmonë një çështje e vështirë.
p.c. / dita
