Nga Agim Vinca
Je mikja ime më e mirë në këtë qytet të rrafshët, me ajër të pastër e ujëra të kaltër.
Në këtë fushëgropë të plleshme, me Dri’, liqe’ e male rreth e rrotull…
E lehtë, praktike, e urtë si manare, mikesha ime larushe, lozonjare.
Më shoqëron në freskun e mëngjesit, kur zgjohem nga gjumi i lehtë i natës, a në mesditë, kur dielli djeg si saç. Herë-herë dhe buzëmbrëmjeve, kur disku i artë zbret në horizont, në atë vijë të qartë si vizatim shkollari.
Të shpie sakaq në plazh, në treg, në park, te qoshku ku shiten gazetat dhe te “Dredhëza” për kafe.
Ti më je shoku më besnik në këtë qytet meskin, me njerëz ziliqarë, mashtrues, gënjeshtarë; të vegjël me trup e shpirt; mishngrënës me dy këmbë, djerrakohës, injorantë, mburravecë, filistinë, vëngëroshë, hipokritë, sakatë, gungaçë, verbanë, që sy kanë e dritë s’u bëjnë!
Dy rrota, një zinxhir, një shalë, dy pedale, mikja ime e butë si dele; e urtë si manare…
Për kë të këndoj, në mos për ty? Për ata që s’dinë ç’është dhembja, dashuria; që s’duan të dëgjojnë për nder e njerëzi; që i luten Zotit pa e njohur atë thellë në vete; që s’kanë dëgjuar kurrë për vargun majakovskian, lutje e britmë bashkë: “Në zemrën e zhuritur nuk hyhet me çizme!”.
Për kë të këndoj, më thuaj, për kë? Për posterët e zbërdhulët a piedestalët bosh? Ç’marrëzi, o Zot!
Më mirë të shkruaj ode për ty sesa të ngre lart fronin mbi pleh e plehun mbi fron, siç thoshte Niçja i marrë në urtësitë e tij të pavdekshme.
Më të ëmbla se ti janë veç mbeskat e mia, Bora e Lea, po ato janë larg, shumë larg nga këtu.
Pesë herë në ditë buçet megafoni: “All’ahu ekber! All’ahu ekber! All’ahu ekber! All’ahu ekber! All’aaahu ekbeeer!…” nga minaret pingule si pikëçuditëse. Në mbrëmje restorantet dëng me besimtarë, që demonstrojnë devotshmëri sheshazi, si të ishin në miting politik.
Ç’po ndodh me ty, Strugëza ime? Ëndërr a zgjëndërr, ç’më shohin sytë! Ku mbet shpirti pagan, vargu lirik?
Bicikël e dashur, legjendë e gjallë!
Me ty udhëtonte për tek nxënësit e vet mësuesi i Zenelit dhe i Lulit të vocërr; djaloshi shëndetlig me emrin Migjen, poet has, që hipur mbi ty, si mbi Pegas, shkonte drejt vdekjes e pavdekësisë. Tjetri, me syze e kravatë, me violinë e kitarë dhe me Kapitalin nën sqetull, hipur mbi rrotat e tua rendte drejt ëndrrës së madhe; atëbotë, kur për atë ëndërr të bukur, të vrarë paskëtaj, s’fitoje gjë tjetër pos plumbit në ballë.
Qemal Stafa quhej në ’42-shin; Jusuf Gërvalla në ’82-shin.
Të shituar utopie që të dy!
Tek sjell ngadalë pedalet trotuarit skaj varrezave të qytetit, më kujtohet porosia e sime motre: “Ruaju nga makinat, vëlla! Dhe nga qentë langaçë. Po shtohen çdo ditë në rrugë e në fushë…”. Dhe në pallatet shumëkatëshe, motër e dashur.
Rruga më bie shpesh këndej, te kjo muranë me mure e selvi, ku marrin fund të gjitha rrugët, shtigjet, adresat, ëndrrat…
Fjalët e motrës mbaji vath në vesh! – më thotë dhe im vëlla, i madhi. Sepse, biçikleta, ç’është e vërteta, si çdo mjet tjetër udhëtimi, me dy, tri a katër rrota, mund të të shpjerë fare lehtë në ferr.
Stop! Stop! Stop! dyrrotaku im. S’jam gati të iki nga kjo botë. Kam edhe shumë punë për të bërë!
Fqinji im S. P., i vetmi njeri që lexon libra në lagje, buzëqesh nga ballkoni kur më sheh:
“Urime, Profesor! E gëzofsh!… Do hyjë në histori kjo shejtankë, për besë!” – më thotë pa të keq toska i mirë, i cili, për çdo verë, bashkë me gruan, sjell nga Shkupi edhe biçikletën e tij. Pastaj më pyet diçka për librin që mban në dorë, Mosmarrëveshja… Dhe për mosmarrëveshjet tona, të vogla e të mëdha, me veten sidomos.
Në fshatin tim dikur, gjysmë shekulli më parë, kur ti ishe specie e rrallë, të quanin “toçak”.
E me “toçak” mund të shkoje në shkollë e në mulli, por edhe në “bollnicë” e në “opshtinë”.
Gjuhëtari shkodran, Mati Logoreci, mësues në Prizren, propozonte për ty emrin “dyrrotak”.
(Zoti e ndjeftë, por kolegët e tij thonë se kumbara yt ishte pakëz maniak!).
Dy rrotat e tua si dy rruzuj paralelë; dy botë në lëvizje, që s’kanë të ndalë, mësa dielli e hëna!
Forma jote, konstrukti yt fizik, më bind mua ngasësin me trup e shpirt, se Rrota është shpikja më e madhe e njerëzimit dhe se ti je e para ndër shoqe!
Për herë të parë u shfaqe, në formën që ke sot, rreth dyqind vjet më parë, në Paris, Francë.
(Ende s’kishte dalë në skenë shemra jote fodulle, zonja katërkëmbëshe, vetura).
Je mikja ime më e mirë në këtë qytet të rrafshët, monoton si tepsi, ku ka shumë njerëz, zhurmë e vetmi;
tek endem si somnambul ndanë Drinit ujëshumë, i vetëm në turmë, si buzë Senës dikur
Seul dans la foule!
Vae soli! vogëlushja ime. Mjerë i vetmi, në këtë katrahurë…
Je zinxhir i anktheve të mia; spektër ngjyrash të ndezura:
bardhë, kaltër, kuq… si zemra!
Biçikleta ime, muza ime metalike, Pegasi im grotesk!
(Nga libri “Nostalgji për kohërat e rrezikshme”, Prishtinë 2017. Nxitur nga shkrimi i Moikomit “Vae soli”)