SHËNIM: Republika pa ditëlindje, Darvini dhe politika që bëhet palë

Nga Artan Xh. Duka

Botuar në DITA

Iku një tjetër janar dhe sërisht asnjë dolli, përshëndetje apo urim zyrtar për ditëlindjen e Republikës, forma aktuale e shtetit shqiptar që na bën bashkë prej një shekulli.

Nuk përmëndet as 31 janari i 25, as 11 janari i 46, as 29 prilli i 91… sikur të ishim mbretëri! Dhe janë të shumta ngjarjet, datat e individët e shquar që na bashkojnë që, në mos shpërfillen, përkujtohen kalimthi apo ndarazi si politikë sikurse ndodh me 29 nëntorin etj.

Dhe kjo, kur rëndom e vënd e pa vënd, politika nuk lë qokë pa përshëndetur, uruar e përkujtuar për festa e data të shënuara për pjesë të shoqërisë e këtu hyn edhe zelli patetik i saj për të bërë politikë edhe me besimet fetare në vënd.

Pavarësisht arsyes, qoftë kjo demagogji klienteliste për interesa zgjedhore, oportunizëm si “fija e kashtës” për syresh që për pragmatizëm fillon e beson dhe ngushëllohet tek premtimi se boll një lutje dhe çlirohet nga makthi e frika ku të zhyt abuzimi me pushtetin dhe ia nis nga e para pa dhënë llogari, qoftë se beson sinqerisht tek hyjnia lart, gjithmonë ajo që stonon është publiciteti që provokon dhe e shoqëron atë.

Ana tjetër e medaljes

Në shoqërinë moderne, i vihet lupa çdo fjale kur cënohen barazpeshat sociale dhe shoqëria reagon. Me fjalën e saj, politika zyrtare nuk duhet të shihet si palë në shpërfillje të anës tjetër të medaljes. Psh. më 12 shkurt 1809 është ditëlindja e Çarls Darvin që me punimin “Mbi origjinën e specieve” publikuar më 1859 artikuloi teorinë e Evolucionit bazuar tek seleksionimi natyror që shokoi botën e besimin fetar me përfundimin se njerëzit e kafshët kanë prejardhje të njëjtë.

Një vepër radikale që ndikoi pafundësisht e pakthim jo vetëm mendimin shkencor por dhe politikën, ekonominë, letërsinë etj, rrjedhojë e të cilit është dhe dualizmi darvin-besim i pranishëm edhe sot.

Shoqëria jonë ka këndvështrime të ndryshme rreth këtij dualizmi dhe në hovin e këtij debati ndikoi edhe dalja nga monizmi ateist, rekuperimi i kohës dhe ndikimi prej hapjes ndaj botës. Argumentat e kundërargumentat do të vazhdojnë sa të jetë jeta sepse qënia njerëzorë është e tillë por sërisht kjo nuk prek thelbin e harmonisë sociale në vënd. Koha bën të vetën, mendimi evoluon dhe ajo që vlen mbetet respektimi i lirisë së mendimit dhe mirëkuptimi reciprok.

E vetmja që stonon është politika në protagonizmin e saj në këtë dualizëm qysh prej viteve 90. Jo thjesht se bëhet palë në anën e besimit kur duhet të ishte mbi to por edhe se zhgënjen hidhur teksa me fjalë lë përshtypjen më “katolik se Papa” ndërkohë që me vepra përflitet gjithmonë për abuzimin gjatë tranzicionit famëkeq.

Në “trafikun” zhurmëmadh të komunikimit të sotëm ka rëndësi të shpaloset i paparagjykuar e gjithë moria e mendimit filozofik, politik e publik rreth jetës, raportit me natyrën, vëndin e njeriut në të etj. Çdokush ka të drejtë të besojë çfarë gjykon të arsyeshme dhe atë gjë për të cilën ndjehet më mirë pa qënë objekt apo subjekt presionesh apo diskriminimi për mendimin ndryshe nga të tjerë.

Për mrekulli vëndi ynë ka emër në mbarë botën për bashkëjetesën unike mes besimeve fetare apo mes atyre që besojnë. Ndoshta në këtë pragmatizëm shqiptar luan rol edhe fakti se në fillimet e tyre fetë u “importuan” deri u imponuan nga pushtuesit historikë në synimet e tyre për asimilim duke u identifikuar kësisoj me ta dhe për rrjedhojë mos ngjizur si gjetiu në Europë.

Historia jonë ka kaluar nga paganizmi me rite që pretendohet se ruhen deri sot (festa e verës), tek besimi shumëzotash, besimi tek një zot dhe deri ateizmi absolut por falë pragmatizmit unik, mbetemi të bashkuar mbi vlera kombëtare që tejkalojnë ndarjet rreth besimit mes nesh.

Fuqi dhe përgjegjësi

Kushdo duhet të bëjë të sajën për të lënë pas si trashëgimi brezash këtë virtyt unik shqiptar që ushqen harmoninë dhe kohezionin social. Nga familja që duhet të sigurojë që naiviteti e sinqeriteti fëminor të mos latohet nga klishe e trysni indoktrinimi, shkolla që duhet të vijojë me informimin e gjithëanshëm dhe nxitjen e sensit të ballafaqimit e kritikës, e po kështu shoqëria, politika, media etj.

Sikurse thuhet që “fuqia bart përgjegjësi”, politika, për vetë ndikimin që vota i jep asaj, duhet të dëshmojë sens maturie, kujdes dhe shëmbullin për mirë në ruajtjen e barazpeshave në mendimin e debatin në shoqëri. E ndër temat delikate ku ajo duhet të dëshmojë objektivitet dhe paanshmëri është edhe marrëdhënia me besimin.

Presidenti, Kryeministri, qeveritarët, deputetët, partitë etj në një shtet laik janë përfaqësues të mbarë popullit, besimtarë apo ateistë qofshin ata dhe në parim politika nuk duhet të bëhet, qoftë edhe në dukje, palë apo nëse vendos të përfshihet, të përpiqet të ruajë barazpeshat në publik.

Ndërsa si qytetar privat politikani është i lirë në ushtrimin e besimit të tij, kë takon, si falet etj, në momentin që përfaqëson edhe të tjerë, duhet të dëshmojë ndjeshmëri edhe ndaj të tretëve që besojnë ndryshe nga ai.

Predikimet e lutjet në publik t’ua lënë fetarëve dhe mesazhet publike në dyert e institucioneve fetare duhet të mos lënë shteg për interpretime për zgjedhjet personale, konfuzion, ndjesinë e ndarjes në publik etj. Ekranin e shikon kushdo, qoftë ky besimtar, ateist apo agnostiçist dhe me raste festash fetare politika bën mirë të mbajë profil të ulët e nëse duhet të vijohet tradita e urimeve, të përçohet me forcë mesazhi i bashkimit dhe plotësimi shumëngjyrësh që i bëjmë njëri-tjetrit si shoqëri.

Si shoqëri e kemi gjetur gjithnjë gjuhën e përbashkët dhe politika ka përgjegjësi për t’a përforcuar më tej këtë kohezion shoqëror duke shtuar vëmëndjen dhe u shprehur publikisht më së pari për gjëra që na bëjnë bashkë sikurse ndodh tashmë me Pavarësinë, Çlirimin, 5 majin, festën e gruas, verës, Pezës etj. ku e mira e do që politika të flasë me një zë.

Por janë po aq ngjarje, data e emra të shquar të luftës, penës dhe punës që në mos shpërfillen, kalojnë zbehtazi dhe nuk rregjistrohen në kujtesën e brezit të ri (sikurse edhe themelimi Republikës) për të cilat historianët, në mos e kanë thënë fjalën, munden sërisht të na nxjerrin nga kurthi i vështrimit bardhë e zi ideologjik apo i keqinterpretimit të kontekstit historik.

Politika duhet të jetë mbi palët në debatin darvinizëm-besim. Shoqëria boll vuan prej dekadash tensionin që provokon politika e pështirë e tranzicionit me skenarin më të fundit “kukamçeftin” e opozitës me pasojë “mbretërimin” socialist në Republikë! Nuk ka nevojë për “fara” të tjera të ndarjes mes nesh.

Më së pari e me zë të lartë politika, Presidenti, Kryeministri etj, duhet të shprehen në emër të të gjithëve për gjëra që na bashkojnë, përfshirë edhe ditëlindjen e Republikës. Dhe në rastin e besimeve, nëse duan të vijojnë qokat me kamera e predikime, të respektojnë edhe anën tjetër të medaljes dhe nëse Darvini zë ende vend për ta, të kuturisen të presin ndonjë shirit edhe për përkujtimin e tij diku sepse vërtet lindi në Angli por i përket botës mbarë.