Në Artin e Luftës, Sun Tzu i kushton pothuajse një kapitull se si duhet të përdoren spiunët. Në epokën e sotme të konkurrencës së superfuqive, spiunët nuk janë si ato të Sun Tzu-së, apo edhe ato që ne i imagjinojmë të bazohen në filmat e James Bond-it. Ata, siç e kemi parë ditët e fundit, mund të marrin formën e një tullumbace që rri pezull mbi ne, duke përgjuar telekomunikacionet dhe të dhëna të tjera dhe duke fotografuar instalimet ushtarake. Për amerikanët, të cilët jo rastësisht rrëzuan me një raketë balonën e motit sipas Kinës që fluturonte mbi Karolinën e Veriut, kjo nuk ishte përpjekja e parë dhe as, me sa duket, e fundit e Kinës për të spiunuar territorin dhe aktivitetet perëndimore.
Autoritetet amerikane dhe europiane po flasin qartë për një “fushatë spiunazhi” kinez në SHBA dhe Evropë, nëpërmjet mjeteve teknologjike të fundit si satelitët, apo mjeteve të inteligjencës artificiale, informatikës kuantike dhe shkencave biologjike-bioteknologjisë, por edhe mjeteve të përditshme si telefonat celularë dhe tabletët, kullat celulare, mikroçipet e kudogjendura, madje edhe rrjetet sociale.
Dikush mund të thotë se spiunazhi është një lojë që luhet nga shumë anë, por kur bëhet fjalë për Kinën, duket se “veshët dhe sytë” janë kudo, në dispozicion të të gjithëve. Fjalë për fjalë miliarda, të fshehura në vendet më të pamundshme, po mbledhin të dhëna që do të ndihmojnë ekonominë e dytë më të madhe në planet të bëhet sundimtari global dhe kompanitë e saj të kapërcejnë teknologjikisht dhe për rrjedhojë komercialisht ato evropiane dhe amerikane. Por si bëhet ky spiunim?
Nga ajri
Sa i përket incidentit të fundit, amerikanët e konsiderojnë shfaqjen e balonës spiune mbi tokën e tyre të shtunën e kaluar si të izoluar. Rrjedhjet dhe raportet në SHBA kanë zbuluar vazhdimisht prova se balona në fjalë është pjesë e një programi ndërkombëtar spiunazhi nga Pekini, i cili përdor lloje të ndryshme të mbikqyrjes dhe platformave të mbledhjes së inteligjencës. Balona me ajër të nxehtë, që u rrëzua në Karolinën e Veriut ishte në madhësinë e një avioni të madh dhe fluturonte në një lartësi prej rreth 6 kilometrash. Kjo lartësi, shpjegojnë ekspertët, është “ideale”, pasi është e vështirë për avionët luftarakë të operojnë në të, është më e vështirë të zbulohet nga sistemet e vëzhgimit ajror, ndërkohë që ka akses më të lehtë nga satelitët në të dhënat tokësore.
Forcat e Armatosura të SHBA-së raportojnë se Kina ka një flotë të tërë me balona të tilla, të madhësive, formave dhe përdorimeve të ndryshme. Pentagoni, në fakt, vlerëson se balonat gjurmuese kineze janë të njohura. Kjo për shkak se të paktën tre fluturime mbi SHBA gjatë administratës Trump dhe një herë më parë gjatë mandatit të Bidenit janë konfirmuar dhe janë shmangur nga zbulimi dhe sistemet e mbrojtjes ajrore amerikane. Sekretari amerikan i Shtetit Anthony Blinken thekson se ne nuk jemi vetëm në këtë dhe thekson se SHBA nuk është objektivi i vetëm i programit të mbikëqyrjes dhe monitorimit të Kinës. Në mbështetje të kësaj vjen zbulimi nga Forcat Ajrore të SHBA se një tullumbace spiune kineze kaloi Hawaiin dhe kaloi Florida-n ndërsa “rrethonte globin” në 2019.
Konfirmimi i parë përkatës erdhi nga Tokio, zëdhënësi i qeverisë së të cilit Hirokazu Matsuno tha se Japonia po shqyrtonte dhe po shqyrtonte rastet e balonave të dyshimta që fluturonin mbi vend, duke përfshirë ujërat jashtë rajonit jugperëndimor Kyushu në vitin 2022. Çfarë veçse janë këto balona? Është një kombinim i vjetër me teknologjinë më moderne. Siç shpjegojnë ekspertët, balonat janë aeroplanë pa sisteme shtytëse, të cilat janë bërë nga materiale që nuk reflektojnë dritën. Duke përdorur inteligjencën artificiale, këto balona “lexojnë” erërat dhe drejtimet e tyre për të arritur në destinacionin e tyre duke ndryshuar lartësinë e tyre. Për shkak të materialeve dhe lartësisë që fluturojnë, ato nuk zbulohen nga radarët dhe sistemet e mbrojtjes ajrore dhe dërgojnë të dhëna, si p.sh. për instalimet ushtarake dhe pozicionet e objektivave ushtarakë, ndërsa mund të ndërhyjnë në sistemet e telekomunikacionit duke kryer përgjime.
Ata gjithashtu kanë avantazhin se janë në gjendje të fluturojnë pafundësisht mbi objektivat e tyre, ndryshe nga satelitët në orbita. Dhe, për shkak të teknologjisë që përdorin, ato duken pothuajse të paprekshme ndaj mbrojtjeve ajrore moderne. Ashtu si gjatë Luftës së Dytë Botërore, anija më moderne e Hitlerit, Bismarck, ngeci dhe përfundoi duke u fundosur kur mitralozat e saj ishin shumë të shpejta për të rrëzuar dy luftëtarë britanikë shumë të ngadaltë, të vjetëruar, me një motor të Luftës së Parë Botërore. Në mënyrë të ngjashme, me raketat tokë-ajër që kanë sisteme udhëzimi për lëvizje, objektiva të shpejtë, balonat janë “të padukshëm” për to, gjë që shpjegon pse SHBA-të tani kanë vendosur avionin e saj më modern, F-22 Raptor, me një telekomandë. raketë, për të rrëzuar balonën. Në një incident të ngjashëm në vitin 1998, Kanadaja kishte tentuar të rrëzonte një tullumbace meteori të pakontrolluar duke e hedhur me gaz me municion 20 mm. Por pikërisht për shkak se balona përdor diellin për të notuar, u deshën gjashtë ditë për të zbritur…
5G dhe Huawei
Në fund të viteve 2000, kur filloi të planifikohej kalimi i telekomunikacionit në 5G, dominuesi global në furnizimin e materialeve të rrjetit të telekomunikacionit ishte gjiganti kinez Huawei, i cili filloi nga një dyqan i vogël i ish-ushtarak Wen Zhengfei në Dragoi i Kuq Vendi. Me vendet që nisin tenderët për të blerë harduerin e ri me të cilin do të evoluojnë rrjetet e tyre në 5G, rasti është kthyer në një slitë të frikshme zhvillimesh me akuza spiunazhi. Gjithçka filloi kur autoritetet amerikane akuzuan Huawei, prodhuesin më të madh në botë të pajisjeve të telekomunikacionit, për lidhje të ngushta me qeverinë kineze dhe përdorimin e pajisjeve të telekomunikacionit të gjigantit kinez në operacionet e spiunazhit pro-Kinë. Ndërsa administrata Trump u kërkon aleatëve të saj të shmangin furnizimin me pajisje Huawei, të cilën e ka akuzuar për vjedhje të pronës intelektuale dhe transferimin e teknologjisë tek kompanitë kineze, një hetim federal ka pasuar me akuza për përgjim të sekreteve tregtare nga kompanitë amerikane dhe keqpërdorim të robotikës. Teknologjia Tappy e përdorur në testimin e smartfonëve nga një laborator T-Mobile.
Kjo u pasua me arrestime të drejtuesve të Huawei në vende të ndryshme, me akuzën e spiunazhit, dhe kryesisht të vajzës së Zhengfeit dhe një drejtuesi të grupit nga autoritetet kanadeze. Vendet evropiane (Franca, Gjermania, Britania e Madhe, Polonia, Greqia, etj.) kanë treguar se pranojnë ankesat amerikane se Huawei është një instrument i qeverisë kineze dhe se pajisjet e saj mund të fshehin “dyert e pasme” që lejojnë shërbimet sekrete të Kinës të angazhohet më lehtë në spiunazh dhe e përjashtoi kompaninë kineze nga tenderët për furnizimin e pajisjeve për kalimin në rrjetet e gjeneratës së ardhshme – përkatësisht antenat e 5G. Natyrisht, siguria e 5G, duke qenë se Revolucioni i 4-të Industrial bazohet në këto rrjete dhe ato janë vendimtare për të gjitha aktivitetet e së ardhmes, nga automobilat tek industria dhe funksionimi i shtëpive, ka dalë në plan të parë.
Lista e zezë
Pentagoni amerikan ka krijuar një listë të zezë të kompanive të lidhura me regjimin e Pekinit dhe mund të jenë agjencitë e tij të spiunazhit. Në vitin 2018, atyre iu shtua prodhuesi kinez i telefonave celularë Xiaomi. Xiaomi kërcënoi Huawei, i cili ishte prodhuesi i dytë më i madh i telefonave celularë në planet dhe gjithashtu ishte në listën e zezë, siç ishte (edhe kineze) ZTE. Pentagoni e ka ndaluar personelin e Departamentit të Mbrojtjes të SHBA-së të përdorë celularë, tableta, kompjuterë dhe ruterë nga këto kompani për arsye të dukshme: që kompanitë të mund të përdorin teknologjinë e tyre për të spiunuar amerikanët që ata synojnë. Si mund të ndodhte kjo? Një hetim i SHBA për ZTE arriti në përfundimin se disa nga pajisjet e saj ishin koduar në një mënyrë specifike për të transmetuar informacione të ndjeshme në Kinë. E vërteta është se teknologjia për ta bërë këtë nuk është joreale.
Pajisja mund të programohet për të aktivizuar mikrofonin dhe kamerën duke dëgjuar fjalë të caktuara – ose kur merr një komandë përkatëse në distancë dhe të ngarkojë biseda dhe regjistrime të tjera të të dhënave në retë e lidhura me një përdorues keqdashës. Në mënyrë të ngjashme, një pajisje mund të “skanojë” bisedat në rrjetet sociale, dokumentet e dërguara përmes postës elektronike, madje edhe çdo gjë që tregon ekrani i pajisjes. Kjo kishte “qarkulluar” gjerësisht në qarqet e biznesit, duke çuar në një fenomen mjaft të çuditshëm: biznesmenët më të fuqishëm në botë filluan të përdorin pajisje të teknologjisë shumë më të vjetër për të shmangur spiunimin. Sot është e ditur se në bisedat që kërkojnë fshehtësi, telefonat celularë dhe pajisjet e tjera elektronike lihen në një vend të largët nga vendi i takimit.
Mikroçipet
Në “luftën” e gjysmëpërçuesve që shkaktoi përçarje masive në tregun global kur kompanitë amerikane ndaluan transferimin e teknologjisë në Kinë dhe furnizimin e vendit me mikroçipa, janë bërë zbulime që e bëjnë skenarin më të egër të filmit spiun të duket si një komedi e vjetëruar. Nëse vendimi i Britanisë së Madhe për të kufizuar përdorimin e kamerave të marra nga gjigandi kinez i telekomunikacionit Hikvision, prodhuesi më i madh në botë i CCTV-ve, ka kuptim (në kuptimin që ankesa thotë se mikroçipet e saj ruajnë imazhe që dërgohen në një re të shërbimeve sekrete kineze), ajo që u dëgjua për pjesën tjetër të pajisjeve madje edhe ato shtëpiake nga Kina, tejkalon çdo logjikë.
Sipas një raporti nga think tank OODA, pajisjet shtëpiake të Internetit të Gjërave, si frigoriferë inteligjentë, televizorë, makina, jo domosdoshmërisht me origjinë kineze, kanë mikroçipe të ndërtuara kineze, të cilat lejojnë Pekinin të spiunojë qytetarët që nuk dyshojnë dhe më shumë. Raporti madje thekson se qelizat IoT të prodhuara në Kinë paraqesin një kërcënim më të madh se komponentët 5G. Mendoni për këtë: dikush mund të regjistrohet thjesht duke hapur derën e frigoriferit për të ngrënë një meze të lehtë të natës vonë, ose mund të jetë duke folur pa dyshim para televizorit, i cili transmeton bisedën e tyre. Kërcënimi bëhet edhe më i tmerrshëm kur mendon se ka pajisje, të tilla si orët inteligjente, që kanë akses në të dhënat biometrike të përdoruesit.
Hulumtimet thonë se mikroçipet e ngulitura në një sërë pajisjesh, duke përfshirë laptopët, orët dhe celularët, frigoriferët, kamerat e ziles së derës, POS, makinat, kartat SIM dhe madje llambat mund të luajnë rolin e Kalit të Trojës, duke mbledhur dhe dërguar të dhëna te prodhuesi i tyre. Tani, duket se ky kërcënim po pranohet, pasi gjigantët e teknologjisë si Dell kanë ndaluar së përdoruri jo vetëm mikroçipe me origjinë kineze, por edhe gjysmëpërçues nga furnitorët e tyre, kompani perëndimore që i prodhonin në objektet e tyre në tokën kineze.
Roli i TikTok
Rrjeti social kinez TikTok i bazuar në video të shkurtra me përdorimin e filtrave të AI, nuk u bë rastësisht i popullarizuar në mbarë planetin, pasi ka një varësi për përdoruesit e tij. Ligjvënësit amerikanë që kanë vënë në tavolinë ndalimin e saj e përshkruajnë atë si një “drogë dixhitale”. Fillimisht e përdorur nga adoleshentët, ajo u shoqërua me pafajësinë e vajzave të reja që filmonin dhe ngarkonin video të lezetshme. Më pas, megjithatë, gjërat rezultojnë të jenë shumë të ndryshme. Dhe kompania mëmë e rrjetit social ByteDance është në mes të një vorbulle spiunazhi pro-Kinë kundër përdoruesve të saj nga autoritetet amerikane dhe evropiane. Këto akuza u hodhën poshtë vetëm kohët e fundit kur, rreth një muaj më parë, TikTok pranoi se përdorte aplikacionin e vet për të spiunuar gazetarët në një operacion për të gjurmuar burimet e tyre.
Për gazetarët evropianë dhe amerikanë, burimi i informacionit është “i shenjtë” dhe i mbrojtur në disa vende me ligj, ndaj në këtë mënyrë Kina u përpoq të fitonte akses në diçka që pak kush e ka pasur deri tani. ByteDance mund të ketë shkarkuar punonjësit e përfshirë në skandal, por skandali është aty. TikTok gjurmoi adresat IP të gazetarëve duke përdorur aplikacionin TikTok, duke u përpjekur të përcaktojë nëse ata ndodheshin në të njëjtin vend me njerëzit e dyshuar për rrjedhje informacioni konfidencial. Deri më sot, është raportuar se gazetaret e Financial Times Christina Cridle dhe Emily Baker-White e BuzzFeed ishin mes të tjerëve.
Dhe ndërsa aplikacioni kinez është bllokuar nga pajisjet e punonjësve federalë në SHBA në një hap tjetër drejt një ndalimi të plotë, në Evropë, ku më shumë se 250 milionë qytetarë përdorin rrjetin social, ka pasur shqetësime të forta për “mungesën e sigurisë” dhe mbrojtjen e të dhënave” për sigurinë e të dhënave personale dhe veçanërisht të fëmijëve, me presidentin francez Emmanuel Macron që e karakterizon aplikacionin si “mashtruesisht të pafajshëm” dhe shkaktar të një “varësie të vërtetë” dhe gazetën franceze “Le Parisien” duke folur për një “Rrezik real për trurin e fëmijëve tanë”. Drejtori i FBI-së Christopher Wray thotë se zyra e tij hap një rast spiunazhi financiar që përfshin Kinën çdo 10 orë. Departamenti Amerikan i Drejtësisë raporton se më shumë se 80% e rasteve të spiunazhit financiar janë të lidhura me Kinën.
“Praktika e zakonshme e biznesit” e përdorur nga Pekini është për spiunët që janë (ose pretendojnë të jenë) biznesmenë, studentë, studiues, investitorë, për të mbledhur informacion rreth kontratave, bashkimeve, planeve të blerjes dhe veçanërisht teknologjisë. Për këtë qëllim janë përdorur dhe po përdoren mënyra të ndryshme. Përveç direktit, i cili kërkon që një investitor kinez të depërtojë përmes fondeve të tij në një kompani evropiane ose amerikane, duke fituar akses në teknologjitë e saj, ka edhe atë të drejtpërdrejtë. Një nga rastet më të zakonshme është qasja e drejtuesve dhe sipërmarrësve të bizneseve të mëdha nga kolegët e tyre të rinj kinezë përmes rrjetit social LinkedIn.
Njohja me biznesmenen apo profesionisten zakonisht të re dhe simpatike fillon me një lidhje rreptësisht profesionale, ku personi real në anën tjetër të linjës fiton besimin e bashkëbiseduesit. Duke sqaruar fillimisht se ka më shumë fuqi financiare se bashkëbiseduesi i saj, me biseda për investime dhe aksione, video thirrje për përditshmërinë, marrëdhënia dalëngadalë kthehet në një marrëdhënie romantike. Pjesa tjetër është histori me përfundime të ndryshme. Shumë interesant është edhe versioni i dhënë nga eksperti britanik i spiunazhit, profesor Michael Clarke, i cili thekson se në vitin 2017 hyri në fuqi Ligji për Inteligjencën Kombëtare të Kinës, sipas të cilit çdo qytetar kinez, organizatë kineze dhe çdo kompani kineze është e detyruar të ndihmojë shërbimet kombëtare të inteligjencës. nëse kërkohet ndonjëherë. Pra, më shumë se 1.5 miliardë njerëz kanë një detyrë ligjore të bëhen spiunë në shërbim të vendit, nëse qeveria e tyre ua kërkon këtë.
Clarke shpjegon se si ai pothuajse ra viktimë: Ndërsa isha drejtor i institutit të pavarur të mbrojtjes RUSI (Instituti i Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore), për herë të parë ne pritëm një grup prej 15 oficerësh të rinj kinezë në selinë tonë në Londër për një konferencë. Pasi u ulën, të gjithë hapën laptopët e tyre për të mbajtur shënime, ndërsa ne ishim miqësorë dhe të sjellshëm me ta për marrëdhëniet dypalëshe. Brenda dhjetë minutave ne regjistruam më shumë se 1000 përpjekje nga kinezët për të hakuar sistemet e Institutit tonë, por pa sukses. Kinezët hynë në ndërtesë dy herë, ndërsa na ndiqnin pothuajse vazhdimisht në Londër.
Themeluesi dhe CEO i kompanisë Constellation Research me bazë në Silicon Valley, Ray Wang (i specializuar në nanoteknologji dhe biofarmaceutikë), thotë se kreu i një prej kompanive më të mëdha amerikane i shpjegoi atij se “personi që i besoi më shumë në jetën e tij, dikujt aq i afërt. rritën fëmijët e tyre së bashku u zbulua përfundimisht se ishin në listën e pagave të Partisë Komuniste Kineze. Ai më shpjegoi se spiunët janë kudo.
Inteligjence artificiale
Pak ditë më parë, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, një shtetas amerikan u dënua me dy vjet burg për vjedhjen e dosjeve konfidenciale nga punëdhënësit e tij. I dënuari i fshehu dosjet në kodin e një fotografie dixhitale të një muzgu. Me sa duket, autoritetet që kërkuan të dhënat e tij panë se ai i kishte dërguar vetes me email një foto të një peizazhi piktoresk. Në fakt, duke përdorur një teknikë të quajtur steganografi, autori i ka fshehur të dhënat në kodin e një dosjeje tjetër. Viktima ishte GE shumëkombëshe që është e specializuar në sektorët e shëndetësisë, energjisë dhe hapësirës ajrore, duke prodhuar gjithçka, nga frigoriferët te motorët e avionëve. Informacioni i vjedhur ka të bëjë me planet e prodhimit të motorëve që tashmë janë dërguar në Kinë. Në të njëjtën mënyrë, dhe shumë të tjera, “puna” e spiunit për të lokalizuar, vjedhur dhe transferuar informacione të ndjeshme nga kompani dhe individë në Pekin bëhet nga aplikacionet e inteligjencës artificiale. Aq më tepër kur kanë akses edhe në momentet më private të personave që “vëzhgojnë”. Dhe ndërsa firmat kineze bëhen gjithnjë e më inovative dhe teknologjia përparon, “biznese” të tilla janë më të lehta.
j.l./ dita