Në orën 07:30 të së martës, anija e marinës italiane Cassiopeia mbërriti në portin shqiptar të Shëngjinit. Në bord ishin 49 emigrantë që shpresonin të fillonin një jetë të re, më të mirë në Evropë, por ishin shpëtuar gjatë rrugës për në BE nga marina italiane në ujërat ndërkombëtare pranë ishullit Lampedusa.
Pavarësisht dy tentativave të dështuara tetorin dhe nëntorin e kaluar , qeveria italiane e kryeministrit Giorgia Meloni është ende e vendosur të përpunojë kërkesat për azil emigrantësh në Shqipëri, e cila nuk është anëtare e BE-së. Kur anija u ankorua të martën, ishte e paqartë nëse emigrantët e sapoardhur do të qëndronin në Shqipëri për një kohë të gjatë.
Pesë u kthyen menjëherë në qendrën e azilkërkuesve në Bari, Itali , në bordin e Cassiopeia pasi kontrollet paraprake identifikuan katër të mitur dhe një të rritur të pambrojtur, i cili u konsiderua viktimë e trafikimit.
Vendim i shpejtë për kërkesat për azil në Itali
Emigrantët e mbetur – kryesisht burra nga Bangladeshi, Egjipti, Gambia dhe Bregu i Fildishtë – u shoqëruan nga policia në kampin Gjader, një bazë ushtarake në veriperëndim të Shqipërisë , ku është ngritur një qendër për të akomoduar emigrantët ndërsa kërkesat e tyre për azil janë duke u përpunuar.
Të enjten, Gjykata e Apelit në Romë refuzoi kërkesat për azil të 43 prej emigrantëve. Tashmë ata duhet të qëndrojnë në kampin e Gjaderit dhe kanë shtatë ditë kohë për të ankimuar vendimin e gjykatës.
Një kërkesë për azil u pranua; emigranti në fjalë do të kthehet në Itali.
Dy përpjekje të dështuara
Pavarësisht vendimit të së enjtes për aplikimet e emigrantëve, aktualisht është e pamundur të thuhet nëse skema e qeverisë italiane për strehimin e emigrantëve në Shqipëri mund të zbatohet sipas planit.
Në nëntor 2023, qeveritë e Italisë dhe Shqipërisë nënshkruan një marrëveshje të diskutueshme që i ka lejuar Italisë të ndërtojë dhe të drejtojë dy kampe në tokën shqiptare për të strehuar emigrantët meshkuj për deri në katër javë.
Sipas marrëveshjes së vitit 2023, Shqipëria do të jetë në gjendje të strehojë në çdo kohë rreth 3000 emigrantë në kampin e Gjaderit. Gjatë një viti, kjo mund të nënkuptojë se deri në 36,000 emigrantë do të dërgohen në Shqipëri.
Dy përpjekjet e mëparshme të Italisë dështuan. Në tetor, 16 azilkërkues u kthyen në Itali . Një histori e ngjashme ishte edhe në javën e parë të nëntorit, kur një gjykatë në Romë urdhëroi kthimin e shtatë emigrantëve në Itali më pak se 48 orë pas mbërritjes së tyre në kampin e Gjaderit.
Që kërkesa për azil ose mbrojtje ndërkombëtare e një personi të trajtohet nga Italia ndërsa aplikanti ndodhet në Shqipëri, vendi i origjinës së migrantit duhet të konsiderohet “i sigurt”.
Duke cituar ligjin evropian, gjyqtarët në Romë argumentuan se një vend i origjinës nuk mund të konsiderohet “i sigurt” nëse pjesë të atij vendi nuk janë të sigurta, duke përfshirë për grupe të caktuara njerëzish, si disidentët politikë ose anëtarët e komunitetit LGBTQ+ .
Gjykata Evropiane e Drejtësisë pritet të vendosë për këtë çështje më 25 shkurt.
A do të funksionojë modeli shqiptar?
“Ka raste kur individët mund të vijnë nga ‘vendet e sigurta’, por rrethanat e tyre personale mund t’i bëjnë ata të kualifikohen për azil në një vend të caktuar,” tha Ledion Krisafi, një ekspert shqiptar në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Në përpjekje për të mbrojtur atë që njihet si “modeli shqiptar”, qeveria e Melonit iu përgjigj vendimit duke përditësuar listën e vendeve që Italia i konsideron të sigurta për riatdhesim, duke e ulur numrin nga 22 në 19.
“Në këtë aspekt duket se nuk ka asnjë problem real as me vetë marrëveshjen, as me procedurat. Problemi duket se është një mosmarrëveshje juridike për standardet dhe procedurat e Italisë dhe BE-së në këtë rast”, tha Krisafi.
Mbështetje lokale për kampin
Ndërtimi i kampit në fshatin Gjadër është pritur me optimizëm nga komuniteti vendas. Shumica e familjeve në rajonin përreth varen nga të ardhurat nga bujqësia ose nga remitancat, kështu që kampi nënkupton vende të reja pune për ta.
“Njëzet e dy gra dhe nëntë burra nga Gjaderi dhe zonat përreth janë punësuar në kamp”, tha Aleksander Preka, kryetar i komunës së Gjaderit.
Preka, i cili është 65 vjeç dhe zotëron një dyqan ushqimesh në qendër të fshatit, tha se puna rritet sa herë që anijet italiane sjellin emigrantë. Megjithatë, deri më tani, kampi ka mbetur kryesisht bosh.
Si rezultat, shumica e punëtorëve janë paguar vetëm gjysma e pagës së tyre. “Shpresojmë që kampi të funksionojë siç duhet sepse duam të përmirësohet mirëqenia e njerëzve në zonë”, tha Preka për DW.
Kritikët presin vendimin nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë
Por jo të gjithë në Shqipëri e ndajnë këtë shpresë. Kritikët shqiptarë të marrëveshjes, për shembull, u lehtësuan nga vendimi i gjykatës italiane vitin e kaluar.
Nuk pati asnjë protestë përpara mbërritjes së grupit të tretë të emigrantëve të martën.
“Ne vazhdojmë ta kundërshtojmë marrëveshjen, pasi e konsiderojmë shkelje të të drejtave të njeriut ”,tha Mariglend Doci, një 29-vjeçare, e cila së bashku me një grup aktivistësh e kanë kundërshtuar marrëveshjen që në fillim.
“Shpresojmë që Gjykata Evropiane [e Drejtësisë] të vendosë kundër tij. Nëse jo, ne do të rifillojmë protestat tona,” tha ai për DW.
A do ta zbusë marrëveshja rrugën e Shqipërisë drejt anëtarësimit në BE?
“Unë mendoj se kjo marrëveshje është një shfaqje. Nuk e zgjidh problemin e emigracionit të parregullt në Itali. Ajo është krijuar për t’i treguar publikut italian se qeveria po bën diçka për këtë çështje të ndjeshme”, tha Krisafi. “Megjithatë, ky zhvillim shënon një kapitull të ri për Shqipërinë në trajtimin e çështjeve të migracionit ”.
Shqipëria filloi negociatat e anëtarësimit në BE tetorin e kaluar, në një kohë kur blloku dukej i vendosur për të rritur masat e tij kundër imigracionit të parregullt.
Në një takim të Këshillit Evropian në atë kohë, liderët e BE diskutuan ngritjen e të ashtuquajturave “qendër kthimi” sipas modelit shqiptar në vendet jo anëtare të BE-së, si një mënyrë për të menaxhuar fluksin e refugjatëve . Këto qendra do të përdoren për të strehuar migrantët, aplikimet e të cilëve për azil në BE u ishin refuzuar ndërsa ata presin deportimin në vendin e tyre, për sa kohë që ai vend konsiderohet i sigurt.
“Me këtë marrëveshje, Shqipëria ka shprehur gatishmërinë e saj për të bashkëpunuar ngushtë me partnerët ndërkombëtarë, edhe për çështje që nuk e prekin drejtpërdrejt”, tha Krisafi. “Nëse kjo marrëveshje dështon apo jo, edhe pse në fund të fundit mund të mos funksionojë në praktikë, Shqipëria e ka arritur qëllimin e saj. Shqipëria ka bërë pjesën e saj”./DW