Rreth 4 mijë vjet më parë, qytetërimi i përhapur i luginës së Indus dominonte zonën e Indisë dhe Pakistanin e sotëm. Edhe pse konsiderohet si një nga qytetërimet më të hershme të botës dhe objekt i kërkimit të gjerë, mbetet një mister. “Strukturat sociale dhe politike” të qytetërimit Indus, për shembull, janë të panjohura, sipas ‘Britannica’.
Po gjuha e saj? Sistemi i matjes së peshës? Disa nga artefaktet e saj?
Ekspertët ende nuk e dinë.
Ekspertët përgjithësisht pajtohen se një thatësirë goditi luginën e Indus rreth 4200 vjet më parë, por “koha dhe madhësia e saktë” e këtyre kushteve të thata ishte e panjohur, thanë studiuesit në një studim të botuar më 4 prill në revistën ‘Communications Earth & Environment’. Përgjigjet për këto pyetje të pakapshme fshiheshin në shpellën Dharamjali në Himalaja.
Pranë skajit të largët të shpellës së cekët, studiuesit që kërkonin të zgjidhin misterin gjetën një stalagmit me një kombinim të dukshëm karakteristikash. Formimi i shpellës ishte në një habitat të ndjeshëm ndaj motit – megjithatë mjaftueshëm i mbrojtur sa u formua gjatë kësaj periudhe antike.
Bazuar në depozitat minerale të shtresuara në stalagmite, studiuesit rindërtuan modelet historike të reshjeve duke filluar 4200 vjet më parë, tha studimi.
Rezultatet e tyre ofruan një pamje paksa të ndryshme dhe shumë më të detajuar të jetës së lashtë sesa ajo e ekspertëve të mëparshëm. Në vend të një “mega thatësirë të vetme që zgjati rreth 100-200 vjet”, studiuesit identifikuan “tre periudha të mëdha të thata” midis 4200 dhe 3900 vjet më parë, ku secila periudhë “zgjaste 25-90 vjet”.
“Ne gjejmë prova të qarta se ky interval nuk ishte një krizë afatshkurtër, por një transformim progresiv i kushteve mjedisore në të cilat jetonin njerëzit e Indusit”, i tha bashkëautori Cameron Petrie në Universitetin e Kembrixhit, në një njoftim për shtyp të 24 prillit. Gjatë këtyre periudhave të thata, reshjet e verës dhe dimrit u reduktuan, tha studimi. Thatësira ndikoi negativisht në aksesin e ujit për vendbanimet e Indus, si dhe reshjet e parashikueshme dhe përmbytjet e lumenjve për kulturat e nevojshme. “Dëshmitë arkeologjike tregojnë se gjatë një periudhe 200-vjeçare, banorët e lashtë morën hapa të ndryshëm për t’u përshtatur dhe për të mbetur të qëndrueshëm përballë kësaj normale të re”, tha autorja kryesore e studimit Alena Giesche në publikim.
Megaqytetet e mëdha të Indusit, si Harappa, filluan të bien pasi njerëzit u zhvendosën në “vendbanime rurale më të vogla dhe më fleksibël”, shkruajnë studiuesit në studim. “Aktivitetet zejtare dhe inovacioni në qendrat urbane të Indusit… (dhe) shkëmbimi dhe tregtia në distanca të gjata” gjithashtu ranë. Rreth 300 vjet pas periudhës së thatë përfundimtare, rreth 3600 vjet më parë, qytetërimi i luginës së Indus u zhduk plotësisht, tha studimi. Studiuesit vunë në dukje rëndësinë e studimit të formacioneve të tjera të shpellave për të kuptuar më tej këtë fazë përfundimtare të rënies. Shpella Dharamjali është rreth 290 milje në verilindje të Nju Delhit dhe në rajonin Indian Himalayan të Uttarakhand, pranë kufirit Indi-Nepal-Kinë.
a.q./dita