Nga klima, pandemitë dhe hapësira, parashikimet për 2025

Çfarë mund të presim nga kërkimi shkencor dhe eksplorimi i hapësirës në vitin që do të fillojë? Faqja e internetit “Nature” ka bërë një pasqyrë të objektivave kryesore që do të formësojnë mjekësinë, kërkimin bazë, politikat klimatike dhe të shëndetit publik, astronominë dhe neuroshkencën në vitin 2025. Po ju sjellim disa nga zhvillimet më interesante, për të patur parasysh muajt e ardhshëm.

Një shpërthim i barnave kundër obezitetit po vjen në 2025

Pas suksesit të barnave me bazë semaglutide dhe agonistëve të tjerë të receptorit GLP-1 në luftimin e obezitetit, një gjeneratë e re e barnave për të nxitur humbjen e peshës pritet të miratohet në vitin 2025. Kompania farmaceutike Eli Lilly po zhvillon një ilaç oral të përditshëm për menaxhimin e peshës dhe diabetin e tipit 2, i cili duhet të jetë më i lehtë për t’u prodhuar dhe administruar dhe do të vazhdojë provat e një ilaçi të dytë me një efekt edhe më efektiv të humbjes së peshës sesa ato aktuale. Retatrutide, aktualisht në testimin e fazës II, duket se lejon një ulje të peshës deri në 24.2% në 11 muaj, krahasuar me 15-20% të terapive të disponueshme sot.

Ndërkohë, kompania kaliforniane bioteknike Amgen po punon për një ilaç që do të injektohet një herë në muaj për të kontrolluar sheqerin në gjak dhe metabolizmin. Ndërkohë vazhdon të eksplorohet potenciali i barnave agoniste të receptorit GLP-1, kundër sëmundjeve kardiovaskulare, Parkinsonit dhe Alzheimerit.

2025: viti i një traktati të ri pandemik të OBSH-së?

Nevoja për një marrëveshje ndërkombëtare që do të lejonte një koordinim më të mirë në rast të pandemive të ardhshme, nga parandalimi te menaxhimi spitalor, nga prodhimi te shpërndarja e vaksinave, u shfaq në masë të madhe në dritën e problemeve të zbuluara nga Covid-19. Megjithatë, në vitin 2024 ky traktat i ri ndërkombëtar i OBSH-së nuk u miratua, për shkak të dy çështjeve kryesore: hezitimit nga ana e industrisë farmaceutike për të dhuruar një pjesë të vaksinave të prodhuara në vendet në zhvillim dhe për t’i shitur një pjesë të tyre OBSH-së me çmim në kosto; mosmarrëveshjet mbi rregullat për ndarjen e mostrave dhe sekuencave gjenetike të patogjenëve dhe përdorimin e teknologjive që mund të ndihmojnë vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme të prodhojnë vaksina, ilaçe dhe teste të shpejta në rast të një pandemie.

Do të riprovohet në maj 2025, ndërkohë, OBSH ka përditësuar listën e saj të patogjenëve në rrezik për të shkaktuar një pandemi, duke shtuar rreth tridhjetë, përfshirë viruset e lisë së majmunit dhe të gripit A.

Në vitin 2025, COP për klimën mbush 30 vjeç

30 vjet që nga fillimi i negociatave ndërkombëtare për të luftuar krizën klimatike do të celebrohen në nëntor 2025 në Belém, kryeqyteti i shtetit të Pará, në pyllin e Amazonës. Do të jetë Konferenca e parë e Palëve që do të mbahet në një vend që simbolizon ndikimin e aktiviteteve njerëzore në planet, pas tre COP-ve në Egjipt, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Azerbajxhan.

Shpresohet që këtu të finalizohen çështjet e pazgjidhura të COP29, veçanërisht në temën e financimit të klimës. Në vitin 2025, shpresohet për përparim edhe në lidhje me ngërçin e një marrëveshjeje ndërkombëtare për të luftuar ndotjen plastike.

Në temën e pyjeve, vlen të përmendet edhe lëshimi i dy satelitëve që do t’i monitorojnë ato nga hapësira. Misioni NISAR (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar), një bashkëpunim midis NASA-s dhe Organizatës Indiane të Kërkimeve Hapësinore, i cili do të hartojë tërësisht tokën dhe akullin çdo 12 ditë; dhe Biomasa e ESA, e cila do të përdorë radarin për të matur biomasën e pyjeve dhe për të kuptuar rolin e tyre në ciklin e karbonit.

2025: Rikthimi i Trump 

Rizgjedhja e Donald Trump, i cili tërhoqi Shtetet e Bashkuara nga Marrëveshja e Parisit në mandatin e tij të fundit, rëndon mbi marrëveshjet klimatike. Përveç hapave prapa në luftën kundër ndryshimeve klimatike, ekziston frika për rregullat më kufizuese për të drejtat riprodhuese, fushatat e vaksinimit (duke pasur parasysh emërimin e Robert Kennedy Jr, një anti-vaksinues i njohur, si Oficer Shëndetësor), dhe shkurtime të buxheteve dhe fuqisë punëtore në agjencitë shkencore (në sajë të zgjedhjes së Elon Musk si kreu i Departamentit për Efikasitetin e Qeverisë).

2025, një vit hapësinor

2025 do të sjellë pak trafik në Hënë dhe rreth Diellit. Në janar, misioni Venture Moon, nga kompania private japoneze hapësinore Ispace, do të përpiqet të zbarkojë një tokëzues dhe një mikrorover në Hënë. Më pas, një kompani tjetër private, Intuitive Machines of Houston, Teksas, do të dërgojë një tokëzues në polin jugor hënor, me një instrument të NASA-s për të shpuar akullin dhe një spektrometër masiv për të analizuar materialin vetëm nën sipërfaqen hënore. I njëjti mision pritet të dërgojë orbitën Lunar Trailblazer të NASA-s në orbitën hënore, për hartimin e depozitave të ujit sipërfaqësor të satelitit tonë.

Dy misione hapësinore do të analizojnë erën diellore, rrjedhën e grimcave të ngarkuara që ylli ynë lëshon në atmosferën e tij më të jashtme: ESA dhe sateliti i Akademisë Kineze të Shkencave SMILE (Solar Wind Magnetosphere Ionosphere Link Explorer) do të studiojnë ndërveprimet midis erës diellore dhe fushës magnetike tokësore. PUNCH i NASA-s (Polarimetri për Unifikimin e Koronës dhe Heliosferës) do të hetojë tërësisht atmosferën diellore duke kapur imazhe 3D.

Observatori SPHEREx i NASA-s (Spectro-Fotometër për Historinë e Universit, Epokën e Reionizimit dhe Eksploruesin e Akullit) do të nisë gjithashtu në vitin 2025, një mision hapësinor dyvjeçar që do të hartojë të gjithë hapësirën qiellorr në 102 ngjyra dhe për herë të parë në infra të kuqe. Qëllimi është të mblidhen të dhëna për më shumë se 450 milionë galaktika dhe më shumë se 100 milionë yje në Rrugën e Qumështit, për të ndihmuar të kuptojmë më shumë rreth origjinës së Universit.

Në vitin 2025, Kina mund të konkurrojë me Neuralink

Së fundi, në vitin 2025 Kina pritet të nisë teste në shkallë më të gjerë të ndërfaqeve tru-kompjuter për rehabilitimin mjekësor të njerëzve me lëndime të shtyllës kurrizore dhe për aplikimet e realitetit virtual, të cilat në provat e para klinike duket se kanë dhënë rezultate shumë inkurajuese.

j.l./ dita